Trongnhiều thập kỷ, ngành công nghiệp thuốc lá đã dựa vào một luận điểm mạnh mẽ để bảovệ lợi ích của mình: ý tưởng rằng việc sử dụng thuốc lá là một “lựa chọn cánhân”. Được khoác lên những lời lẽ về tự do, cá tính và trách nhiệm, thông điệpnày đã định hình dư luận và chính sách trong suốt nhiều thập kỷ – đồng thời cheđậy một thực tế nghiêm trọng hơn nhiều, đặc biệt đối với trẻ em và thanh thiếuniên.
Vớitư cách là cha mẹ, bạn đang ở tuyến đầu của một vấn đề sức khỏe cộng đồngnghiêm trọng: tình trạng nghiện nicotine ở giới trẻ. Hiểu được cách ngành thuốclá thao túng ngôn từ – và cách khoa học đã vạch trần sự thật – có thể giúp quývị bảo vệ con mình khỏi một cuộc đời dài trong vòng xoáy nghiện ngập.
Lược sử ngắn gọn về “tựdo lựa chọn” trong quảng cáo thuốc lá
Lập luận “lựa chọn cánhân” bắt đầu lên ngôi từ những năm 1980, khi ngành thuốc lá đối mặt với lànsóng kiện tụng vì những tác hại sức khỏe từ hút thuốc.12 Thay vì phủ nhận hoàntoàn, ngành này đã chuyển chiến lược. Thông điệp mới của họ là: Người lớn đã biếtrõ các rủi ro và có quyền lựa chọn có hút thuốc hay không. Dần dà, thông điệpnày phát triển thành các chủ đề rộng hơn về quyền tự do cá nhân, phản đối sự“bao bọc” của chính phủ, và nhấn mạnh trách nhiệm bản thân.1
Nhưngcách trình bày này chỉ là màn khói che mắt.
Các tài liệu nội bộ bịtiết lộ qua các vụ kiện cho thấy các công ty thuốc lá đã biết rõ từ sớm rằng sảnphẩm của họ gây nghiện mạnh – và rằng người trẻ đặc biệt dễ bị tổn thương.3 Họ không bảo vệ quyền tựdo của người lớn; họ nhắm vào trẻ em và thanh thiếu niên, đảm bảo cơn nghiện xảyra sớm và kéo dài suốt đời.456
Sự thật: Nghiện nicotinelà một căn bệnh của giới trẻ
Trái ngược với các tuyêntruyền của ngành công nghiệp thuốc lá, nghiện nicotine không phải là kết quả từcác quyết định của người trưởng thành có hiểu biết. Trên thực tế, đây phần lớnlà một căn bệnh của giới trẻ – nghĩa là chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em và thanhthiếu niên.89
Những điều chúng ta biết hiện nay:
- Phần lớn người lớn nghiệnnicotine đã bắt đầu tiêu thụ chúng từ trước 18 tuổi.8 Người trẻ bắt đầu sử dụngnicotine sớm có nguy cơ phụ thuộc cao hơn so với người lớn mới bắt đầu.10 Ngành thuốc lá biết rõ điềunày.11 Đó là lý do họ đã tiếpthị đến giới trẻ – trực tiếp hoặc gián tiếp – thông qua các thiết bị công nghệbắt mắt và các nhân vật nổi tiếng trên mạng xã hội.12
- Trẻ chỉ mới 7 tuổi đã thửvaping rồi.13 Năm 2024, các sản phẩmnicotine mới như vape và túi nicotine là loại được giới trẻCalifornia sử dụng phổ biến nhất.14 Ngày nay, giới trẻ bắt đầudùng vape ở các độ tuổi còn nhỏ hơn nữa – khi não bộ rất dễ bị ảnh hưởng trướcnghiện ngập.
- Về mặt sinh học, thanhthiếu niên dễ nghiện ngập hơn. Nãobộ đang phát triển đặc biệt nhạy cảm với nicotine. Tiếp xúc với nicotinetrong giai đoạn này sẽ làm thay đổi hệ thống khen thưởng của não, làm tăng nguycơ lệ thuộc lâu dài.1516
- Nicotine chiếm quyền kiểmsoát khả năng “lựa chọn” của não. Nghiện làm thay đổi cấutrúc hóa học và quá trình ra quyết định của não. Khi một người đã nghiện – nhấtlà người trẻ – họ không còn đưa ra lựa chọn tự do nữa; mà não họ đang đòi hỏinicotine.17
Vì vậy, khi ngành thuốc lá nói rằng “đó chỉ làsự lựa chọn cá nhân,” họ đang bỏ qua toàn bộ khoa học về nghiện – và sự thật rằngkhoa học đã chứng minh con người mất đi quyền lựa chọn thật sự.
Thông điệp này vẫn đang đượclặp lại ngày nay
Ngày nay, chính thông điệpvề “tự do lựa chọn” và “trách nhiệm cá nhân” vẫn tiếp tục được các công ty vapelàm mới lại. Các thương hiệu tuyên bố sản phẩm “chỉ dành cho người lớn hút thuốc,”nhưng hương vị, thiết kế và chiến lược tiếp thị lại gửi tín hiệu ngược lại.20 Và khi số lượng thanhthiếu niên sử dụng tăng vọt, họ quay sang đổ lỗi cho áp lực bạn bè – hoặc chochính các em.2122
Nhưng đây không phải là sựcố ngẫu nhiên. Đây là chiêu bài đã được ngành này đã sử dụng hàng chục nămqua.1223
“Vape thông minh” khôngchỉ có màn hình chơi game mà còn ghi lại lượng sử dụng nicotine hay số lần hútđể đổi thưởng và thậm chí còn nhận thông báo từ mạng xã hội.24
Cha mẹ có thể làm gì?
Bạn không cần phải là nhà khoa học hay chuyêngia chính sách để phản kháng. Dưới đây là cách bạn có thể tạo nên khác biệt:
- Nói chuyện sớm, nói chuyệnthường xuyên. Trẻ từ 7 tuổi đã thửvape, nên cha mẹ không thể chờ đến trung học mới bắt đầu nói về nghiệnnicotine.13 Tải Hướng Dẫn dành cho Cha Mẹ về Nghiện Nicotine để biết thêm thông tin.
- Phản bác quan niệm sai về“quyền lựa chọn”. Giúp con hiểu rằng nghiệnkhông phải là lựa chọn. Nói về cách các công ty thuốc lá và vape trục lợi từ nghiệnngập và cố tình thao túng người dùng.
- Cập nhật thông tin. Tìm hiểu về các sản phẩm,xu hướng và chiêu trò tiếp thị mới nhất mà các công ty dùng để tiếp cận giới trẻ.Kiến thức là sức mạnh — và là sự bảo vệ.
- Làm gương hành vi sốnglành mạnh. Nếu bạn đang sử dụng thuốclá hoặc nicotine, hãy tìm hỗ trợ để cai nghiện. Hành động của bạn có sứcảnh hưởng mạnh hơn lời nói.
- Hỗ trợ các chính sách mạnhmẽ hơn để bảo vệ trẻ. Ủng hộ các biện pháp hạnchế trẻ tiếp cận nicotine – như cấm bán, tăng thuế, và hạn chế tiếp thị. Đâykhông phải là tước đoạt quyền tự do – mà là bảo vệ khỏi nghiện ngập.
Nói tóm lại
Ý tưởng rằng việc sử dụng thuốc lá và nicotine chỉ là“lựa chọn cá nhân” từ lâu đã là một huyễn tưởng – được dựng lên để ngành thuốclá tránh né trách nhiệm. Thực tế là nghiện nicotine bắt đầu từ sớm, nhắm vàonão bộ con trẻ, và tước đoạt quyền lựa chọn thật sự của người dùng.
Với tư cách là cha mẹ, bạn có sức mạnh để vạchtrần huyễn tưởng này và bảo vệ con mình khỏi một ngành công nghiệp nguy hiểm sốngnhờ vào cơn nghiện. Hãy trao cho các con sự thật – không phải lời dối trá – vàđảm bảo các em có quyền lớn lên mà không phụ thuộc vào nicotine.
